Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?
Bilişsel davranışçı terapi ilk olarak depresif bozuklukları tedavi etmek amacıyla geliştirilmiş, ilaç tedavisine alternatif olarak kullanılmış “konuşma terapisi” çeşitlerinden biridir. Peki nedir bu terapi çeşidini bu kadar yaygın kullanılan ve sıklıkla karşımıza çıkan bir terapi çeşidi yapan şeyler? Öncelikle ilaç kullanmak istemeyen kişiler ya da ilaca alternatif bulmak isteyen kişiler tarafından tercih edilmiş, daha sonra ise terapinin ilaç tedavisi kadar hatta birçok durumda ilaç tedavisinden daha faydalı olduğu görülmüştür (Burns, 2006). Duygudurum bozuklukları (depresyon bozuklukları, iki uçlu-bipolar ve ilişkili bozukluklar), kaygı (anksiyete) bozuklukları (fobiler, kronik endişe, travma sonrası stres bozukluğu, panik bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk-okb), bazı kişilik bozuklukları (örn, sınır kişilik bozukluğu) gibi birçok bozukluk türünün tedavisinde uygulanan en iyi yöntemdir. Bu durum yapılan çalışmalarla kanıtlanmış, bilişsel davranışçı terapinin bu bozukluk türlerinde kısa sürede etkili olduğu ve etkilerinin uzun süre devam ettiği gösterilmiştir.
Daha ayrıntılı bakılacak olursa, bilişsel davranışçı terapi, düşüncelerin duyguları etkilediği, eğer düşünce ile çalışılır, düşünceyi ortaya çıkaran çarpık inançlar değiştirilirse (örneğin “ben yetersiz biriyim”, “ben değersizim”, “sonsuza kadar başarısız olacağım” v.b.) duygudurumun ve sonuçta ortaya çıkan davranışların-tepkilerin değişeceğini ortaya koymuştur. Örneğin terk edilen bir adam, eşiyle olan fotoğraflarını görür, yoğun derecede karamsarlık ve üzüntü hisseder, “hiçbir zaman başarılı bir ilişkim olmayacak” düşüncesi aklından geçer ve alkol alır. Bilişsel davranışçı terapi ile bu tür durumlar öncelikle kaydedilir, sonra üzüntü yaratan durumlarda kişinin aklından geçen düşünceler ile çalışılır, bu örnekte kişi aşırı genelleştirme ve felaketleştirme gibi bilişsel çarpıtmalar yapmaktadır. Üzüntü yaratan durumlarda kişinin aklına gelen bu “otomatik düşüncelere” uygun cevaplar verme ve bu düşüncenin altında yatan inançları daha işlevsel inançlarla değiştirme üzerine çalışılır. Sonuçta kişi bu tür durumlarda yoğun şekilde üzüntü hissetmez ve alkol alma gibi işlevsel olmayan tepkiler vermez. Ayrıca, pasif bir şekilde hiçbir şey yapmama, aktivitelerden zevk alamama, değersizlik, özgüven problemleri, suçluluk, onay bağımlılığı, eleştirilere yanıt verememe ve mükemmeliyetçilik gibi kişiyi olumsuz yönde etkileyen problemler ile çalışılır ve zamanla iyileşmeler görülür.
Bilişsel davranışçı terapinin en önemli kısımlarından biri ev ödevleridir. Kişiye, terapide beraber uygulanan yöntemlerin evde yapılacak versiyonları ev ödevi olarak verilir, örneğin kendisini üzen durumları, bu durumlarda ne yaptığı, ne hissettiği ve ne düşündüğü yazması istenir. Ayrıca gevşeme egzersizleri gibi davranışçı yöntemler önce terapi odasında daha sonra ise evde uygulanmalıdır. Böylece terapide öğrenilen tüm yöntemler ev ödevleriyle kişinin günlük yaşamına dahil edilir, zor durumlarda kullanacağı alet çantasının bir parçası olurlar. Ev ödevleriyle kişiye kendi kendisinin terapisti olma fırsatı verilir, terapi sonlandıktan sonra bile kişi bu yöntemleri kendi kendisine uygulayabilir.
Sizde baş edemediğiniz durumların farkına varma ve kendiniz ve sevdikleriniz için adım atma cesareti göstermiş ve sonunda kendi kendinizin terapisti olabilecek yeterliliğe ulaşmak isteyen biriyseniz, bilişsel davranışçı terapiye başvurabilirsiniz!
Klinik Psikolog Esra ALTIN GÖK
Kaynakça
Burns, D. (2006). İyi hissetmek (E. Tuncer, Ö. Mestçioğlu, İ. Erdem Atak ve G. Acar, Çev.). İstanbul: Psikonet Yayınları.